MeX i pdfMeX

MeX jest adaptacją formatu PLAIN TeX do składu w języku polskim z uwzględnieniem polskich zwyczajów drukarskich.
Autorzy: Bogusław Jackowski i Marek Ryćko.
Dokumentacja poniższa omawia pokrótce tworzenie formatu mex.fmt (lub pdfmex.fmt, dla programu pdfTeX -- wersji TeX-a tworzącej od razu pliki PDF) i jego użycie w instalacji zgodnej z Web2c (dystrybucje teTeX, fpTeX, TeX Live) a także MiKTeX. Szczegółowe informacje nt. pakietu MeX zawarto w pliku mexinfo.pol.

W najnowszych dystrybucjach dołączono prosty plik przykładowy doc/polish/mex/tstmex.tex, służący do przetestowania poprawnego działania formatu MeX. Początkującym użytkownikom zaleca się zapoznanie z zawartością tego pliku. Plik ten dostępny jest także na serwerze GUST.


I. Przygotowanie formatu MeX/pdfMeX (polskiej implementacji formatu Plain)

Przygotowanie formatu MeX (lub pdfMeX dla programu pdfTeX, tworzącego pliki PDF) polega w skrócie na uruchomieniu:
tex --ini mex.ini
(dla pdfTeX: pdftex --ini pdfmex.ini). Podczas przetwarzania wczytywane są pliki makr formatu MeX, a także plain.tex oraz wzorce przenoszenia wyrazów dla języka polskiego i angloamerykańskiego.

Ponieważ wygenerowany plik powinien znaleźć się w odpowiednim miejscu struktury katalogów, a także powinien zostać ,,zarejestrowany'' w instalacji, współczesne dystrybucje ułatwiają proces generowania.

W obu omawianych przypadkach tworzony jest plik formatu mex.fmt (lub pdfmex.fmt), który jest kopiowany do właściwego katalogu, zawierającego pliki formatów oraz tworzone jest polecenie mex lub pdfmex (uruchamia on program tex z formatem mex lub program pdftex z formatem pdfmex).


II. Użycie

Aktualne implementacje, oparte na Web2c 7.3, a także MiKTeX pozwalają wreszcie na prawidłowe przekodowanie znaków diakrytycznych w pliku TeX-owym na wewnętrzną reprezentację. Przekodowanie działa też w drugą stronę, kiedy TeX wyświetla komunikaty i zapisuje pliki .log, a także pliki ze spisem treści, skorowidzem itp. Do tego celu używa się zewnętrznych, tekstowych plików TCX. Co więcej, przekodowanie (plik TCX) może być deklarowane bezpośrednio w pliku TeX-owym. Jeśli pierwszy wiersz pliku zawiera komentarz strukturalny postaci
%&mex --translate-file=il2-pl
to plik może być przetworzony za pomocą polecenia tex plik.tex; zostanie wtedy wczytany format mex.fmt oraz tablica il2-pl.tcx przekodowania z układu iso8859-2 do układu fontów PL (wewnętrznego dla programu TeX). Możemy też użyc polecenia:
mex --translate-file=TCXFILE myfile.tex
lub deklarację przekodowania umieścić (jak wyżej) w pierwszym wierszu pliku. mex jest tu poleceniem uruchomienia TeX-a z formatem mex.fmt -- polecenie takie tworzy się kopiując (w katalogu zawierającym binaria) program tex do mex .
W dystrybucjach dostarczono szereg plikow TCX. Można je znaleźć w katalogu texmf/web2c/:

amiga-pl.tcx AmigaPL do PL
il2-pl.tcx iso8859-2 (latin2) do PL
cp1250pl.tcx Windows cp1250 do PL
cp852-pl.tcx IBM cp852 do PL
macce-pl.tcx Apple MacCE do PL
maz-pl.tcx Mazovia do PL


III. Polskie fonty PostScriptowe

Aktualne dystrybucje zawierają fonty serii PL w wersji Type 1 (postscriptowe). Można je także znaleźć w najbliższym węźle CTAN lub jego kopii, np.:
ftp://sunsite.icm.edu.pl/CTAN/fonts/psfonts/polish/plpsfont/.
Pliki .pfb znajdują się w podkatalogu texmf/fonts/type1/public/pl/ naszej instalacji.

Sterownik dvips (zamieniający wynik pracy TeX-a, plik DVI, do formatu PostScript) wymaga aby deklaracje map fontowych (dla fontów PL konkretnie zawartość texmf/dvips/pl/pl.map) były dołączone do pliku texmf/dvips/config/psfonts.map. Mapy fontowe można alternatywnie dołączyć w pliku texmf/dvips/config/config.ps (lub jego lokalnej kopii), dopisując wiersz:
p +pl.map
po deklaracji głównej mapy fontowej: p psfonts.map.

Aby fonty Type 1 były użyte przez program pdfTeX, należy sprawdzić jakie mapy fontowe są deklarowane w pliku texmf/pdftex/config/psfonts.map -- powinien on także zawierać deklaracje map fontowych dla fontów PL.

W dystrybucji TeX Live wszystkie aktualnie dostępne polskie fonty Type1 są gotowe do użycia zarówno przez program dvips, jak i pdftex.

Bardziej szczegółowe omówienie instalacji fontów Type1 zawarte jest w artykule Instalowanie fontów Type1/True Type.


Staszek Wawrykiewicz (StaW@gust.org.pl), 25.05.2001.